Forum
KRIJIMI I NJERIUT NGA NJe QELIZe
Transformimi Fillon: Tre Etapat e Foshnjes ne Miter
Nga ajo qe pame deri ketu, shifet qarte se edo periudhe kohore ne formimin e spermes dhe te vezes dhe deri te takimi i tyre, edo gje qe ndodh eshte nje mrekulli. Ndryshimet qe ndodhin kur keto dy qeliza bashkohen, dhe te gjitha pergatitjet qe behen ne trupin e femres na paraqesin ndodhi te tjera te mrekullueshme.
Ata nuk madherojne All-llahun me nderin qe i takon Atij. Megjithate Zoti eshte I Plotefuqishmi dhe Ngadhenjyesi.
(Kur'an, 22: 74)
Vetem brenda disa oreve pasiqe veza te jete fekonduar nga spermatozoidi, ajo ndahet dhe rritet shume shpejt. Ne ditet e sotme e dijme se foshnja shkon neper tri faza te zhvillimit te embrionit derisa eshte ne mitren e nenes. Por ky informacion qe u arrit me ndihmen e teknologjise moderne pas shume viteve hulumtimi, eshte dhene ne Kur'an 1400 vite me pare. Keto fakte shkencore jane shpallur ne kete varg:
eAi iu krijon juve faze pas faze ne mitrat e nenave tuaja ne nje erresire te trefishte. Ai eshte Zoti, Sunduesi i juaj, Sovraniteti eshte I Tij. Nuk ka Zot tjeter pervee Atij. eka ju beri pra te largoheni prej Atije (Kur'an, 39:6) (Kur'an, 39: 6)
Do te vereni se ky varg paraqet se tri faza te ndryshme ndodhin gjate zhvillimit te njeriut derisa gjendet ne mitren e nenes. Me te vertet, biologjia moderne ka vertetuar se foshnja ne mitren e nenes kalon neper tri faza te ndryshme te zhvillimit, sikurse qe eshte paraqitur ne kete varg. Kjo eshte nje eeshtje e infomacionit baze ne te gjitha librat embriologjike qe kerkohet te lexohet sot ne fakultetet e mjekesise. P.sh. Embriologjia Bazike e Njeriut, nje punim baze per embriologji, jep deklaraten ne vijim:
Jeta ne miter ka tre etapa: 1) para-embrionike: java e pare deri dy jave e gjysme; 2) embrionike: deri ne fund te javes se tete, dhe 3) fetale - nga java e tete deri ne lindje.20
Keto etapa perbehen nga faza te ndryshme te zhvillimit te foshnjes. Veeorite kryesore te ketyre tre etapave mund t'i permbledhim si ne vijim:
- Etapa para-embrionike: Ne etapen e pare, zigoti (qeliza e sapo fekonduar) shumohet. Brenda tre javeve te para, mbasi te jete bere grumbull qelizash, e ngulit veten ne muret e mitres. Perderisa qelizat vazhdojne te shumohen, ato formojne tre shtresa.
- Etapa embrionike: Etapa e dyte zgjat plote pese jave e gjysme, gjate te cilave foshnja quhet embrion. Ne kete etape organet dhe sistemet themelore te trupit marrin forme nga shtresat e qelizes.
- Etapa e fetusit: Me hyrjen ne etapen e trete te shtatzenise, embrioni quhet fetus. Kjo etape fillon nga java e tete e shtatzenise dhe vazhdon deri ne lindje, per dallim nga etapat e me hershme, ketu fytyra, duarte dhe kembet e fetusit behen te dallueshme dhe merr pamjen e jashtme te qenies njeri. Ne fillim te kesaj etape, te gjitha organet e fetusit 3 cm. jane neper vende. Kjo etape zgjat tridhjete jave dhe zhvillimi vazhdon deri ne javen e lindjes.
Etapat te cilat i pershkruam ketu me pak fjale dhe zhvillimet mahnitese qe ndodhin ne secilen etape do te shpjegohen ne detaje ne faqet ne vijim.
Qeliza e Pare Fillon te Shumohet
Qeliza e pare qe permban 46 kromozome e cila eshte formuar me bashkimin e spermatozoidit dhe te vezes eshte qeliza e pare e njeriut te ri qe do te hap syte ne bote pas nente muajve. Qeliza e pare dhe e vetme e cila permban planin per tere trupin quhet "zigot".
Ndarja e pare e qelizes fillon 24 ore pas bashkimit te spermatozoidit dhe vezes. Keto dy qeliza te formuara jane identike me njera tjetren. Me kete, fillon dita e pare e periudhes nente muajshe te jetes ne mitren e nenes. Tash ne mitren e nenes nuk eshte nje qelize por jane dy. Me vone ky numer rritet ne kater dhe ne kete menyre vazhdon shumimi me ndarje.21
Grumbulli i qelizave ne tubin fallopian vazhdon te ndahet dhe rritet dhe levize ne drejtim te vendit ku ato do te kalojne nente muajt e tjere. Kjo eshte mitra e nenes (uterus).
Pas bashkimit me spermatozoidin, qeliza veze fillon te ndahet. Ne ndarjen e pare formohen 2 qeliza; keto dy qeliza ndahen dhe brenda nje kohe te shkurter nje grumbull qelizash formohet. Si rezultat i transformimeve qe peson ky grumbull, struktuart vitale te foshnjes formohen. Mbas periudhes qe foshnja kalon ne mitren e nenes, ajo ne secilin aspekt eshte e gatshme per jete ne boten e jashtme.
Zemra, nervat, shtylla kurrizore, arteriet, mushkerit, dhembet, eshtrat, sythat e shijes e te gjitha keto pjese vitale formohen derisa embrioni kalon neper faza ne mitren e nenes. P.sh. ne fund te muajit te trete, gjinia e foshnjes eshte e percaktuar. Pjeset e trurit jane formuar. Ne fund te muajit te tete, praktikisht te gjitha pjeset e trupit te foshnjes jane formuar.
Ne kete faze, ndryshimet e nevojshme ndodhin ne miter. Gjaku nxiton ne miter dhe e ben ate te zhvilluar dhe elastike. Sikur qe kemi permendur ne pjeset e meparshme, korpus luteumi ne vezore rrit sekretimin (tajitjen) dhe informon trupin se shtatzenia ka filluar. Nderkohe, zigoti leviz me nje levizje notuese ne drejtim te mitres dhe fillon te dergoj sinjale biokimike qe permban mesazhin, "Une jam ketu". Keto mesazhe bejne trupin e nenes te pergatitet dhe sigurohet per prezencen e kripes, hekurit, gjakut dhe vitaminave te nevojshme per fetusin. Ne te njejten kohe, mesazhi biokimik qe zigoti ka sekretuar (tajitur) (hCG hormoni), arrin vezoren e nenes dhe ben qe nje hormon tjeter aty te sekretohet (tajitet) qe te parandaloje periudhen tjeter te ovulacionit (periudhen menstruale) ne trupin e nenes.22
Zigoti ende eshte i perbere nga disa qeliza. Fakti qe e di se ku gjendet dhe menjehere dergon sinjale lidhur me periudhen 9 mujorshe qe pason eshte nje gje e jashtezakonshme. Si e di zigoti kujt t'ia dergoj mesazhine Si organelet e ndryshme qe pranojne mesazhin e dijne se eshte duke ardhur nga nje mase mishi mikroskopik te cilin kurre nuk e kane takuar me pare, dhe fillojne t'a ndihmojne duke pergatitur ambientin ne te cilin do te jetojee Ne fund te fundit, hormoni i sekretuar (tajitur) nga zigoti eshte i perber nga molekulat; keshtu qe, ne vendin qe jane pranuar keto molekula, si e dijne qelizat se cili eshte qellimi i ketyre molekulave me arritje ne ate vende Kur nje mesazh dergohet te njeriu ne gjuhen qe ai e kupton, eshte e mundur per ate t'a lexoj dhe t'a kuptoje, dhe te sjell nje vendim ne baze te asaj se eka ka lexuar. Por ne kete rast, mesazhi permban nje hormon te perbere nga disa molekula; ato qe dergojne mesazhin jane nje grumbull qelizash; ato qe pranojne mesazhin jane nje grumbull pak me i madh qelizash. Me te vertet eshte nje mrekulli qe qelizat lexojne dhe kuptojne mesazhet (hormonet) qe ju vijne sikurse nje njeri qe kupton nje mesazh qe lexon.
Pervee kesaj, si e di zigoti se efare materiali i nevojitet atij gjate rritjes se tije
P.sh. mendo per vetveten. efare duhet ngrene ne menyre qe trupi yt te behet i fortee efare minerale duhet te marreshe Kete mund t'a mesosh vetem me mesim nga punimet shkencore qe jane bere ne kete fushe. efare efekti ka ne trupin tend kaliumi, fosfori dhe kalciumie Prej cilit ushqim mund t'i marresh keto gjerae Kur dhe sa duhet ngrene kete ushqime Keto jane gjera te cilat nuk mund t'i dijsh pa u konsultuar me nje ekspert. Ti, nje qenie me aftesi mendore, shikim, intelegjence dhe ndjenja, me mundesine e te folurit, mund te dijsh per keto gjera vetem duke kerkuar ndihme; ndersa nje grumbull i vockel qelizash e dijne se per efare kane nevoje dhe efare duhet te prodhohet per t'u permbushur nevojat; e dijne se kush mund t'a prodhoje ate qe eshte e nevojshme dhe se duhet te dergohet nje sinjal per te filluar procesi i prodhimit. Pervee kesaj, perkunder faktit se ka qene ne trup per vetem ca dite, zigoti e di si duhet derguar informata kimike dhe llogarit se organe te ndryshme ne trup jane te afta te pranojne kete informat kimike.
Sigurisht se nuk mund te thuhet se nje grumbull qelizash ka keto informata te jashtezakonshme dhe sajon nje plan ne baze te atyre. eshte nje fuqi supreme qe i ben keto qeliza te kryejne keto funksione te mrekullueshme dhe i krijon ato ne ate menyre qe iu mundson atyre te bejne punen e tyre. Kjo fuqi i takon Zotit, Sundimtarit te vetem te qiejve dhe tokes. Si deshmi per neve per fuqin e Tij te patundeshme, Zoti ka inspiruar qelizat e gjalla, te pavetedijshme, mikroskopike, ne ate menyre qe t'a kryejne detyren e tyre komplekse ne menyre perfekte qe mendja e njeriut nuk mund t'a kap.
Grumbulli i Qelizave Fillon te Leviz
Pamja e jashtme e mases se qelizave te formuara nga ndarja e qelizes duket si nje pjese mishi.
Grumbulli i qelizave leviz ne drejtim te vendit te sigurt te pergatitur per te dhe vazhdon me ndarje nga dita ne dite. Ne edo 30 ore nje ndarje ndodh. Duke u ndare ne 2 ,4, 8, 16, qelizat gradualisht formojne grumbullin (togun); duke levizur se bashku me spermatozoidet e pasuksesshme, shkon ngadal nga tubi fallopian drejt mitres.
Sikur t'a zmadhonit tuben fallopiane ne te do te shikoni pamje qe paraqitet ne fund te oqeanit. Grumbulli i qelizave vazhdon rrugen e tij per shkak te levizjes se valezuar ne tuben fallopiane. Kjo levizje, e cila ka siguruar fekondimin e vezes me shtyerjen e spermatozoidit ne drejtim te saj, kesaj radhe bart vezen per ne miter. Qime te vogla (silia) qe gjenden ne siperfaqen e qelizave te tubes fallopiane levizin ne te njejtin drejtim. Ne kete menyre, ato bartin vezen sikur te ishin duke bartur nje objekt shume te emuar, ne drejtim te vendit ku duhet te shkoj.
Ketu, sikur te gjitha elementet e perfshira ne kete funksion kane pranuar nje urdher nga nje qender e perbashket dhe ato fillojne pernjehere te punojne per qellimin e njejte. Ky urdher eshte i atille qe edo vend i ndryshem i trupit e kupton dhe e zbaton.
Kur shikojme levizjen ne tuben fallopiane, kemi pershtypjen se jemi duke shikuar ne fund te nje oqeani (fotoja e vogel). Keto qime te imeta ne tuben fallopiane (lart) bejne levizje te valezuar, e cila ndihmon vezen te leviz ne drejtim te mitres.
Derisa grumbulli i qelizave eshte ne tuben fallopiane ai kalon neper nje numer te fazave te ndarjes. Grumbulli me rreth 100 qeliza hyn ne miter. Por ne menyre qe te behet ndarja, qelizat duhet te ushqehen. Kjo kerkese duhet te konsiderohet si nje aspekt i rendesishem i mrekullise se krijimit te njeriut. Zoti e ka krijuar tuben fallopiane ne ate menyre qe t'i pergjigjet nevojave te zigotit. Ne kete periudhe te pritjes, qelizat tajitese alternojne me qelizat e vogla ne forme te qimeve qe shtresojne (veshin perbrenda) tuben fallopiane. Qelizat tajitese prodhojne sasi te medha te sekrecionit (lengut) mes tjerash molekula organike, jone dhe uje per ushqyeshmerin e zigotit.24
"emitra rritet ne madhesi per te mbrojtur embrionin. Tubat fallopiane bejne ate qe eshte e nevojshme per te ushqyer qelizate" Me keto fjali deri ketu kemi folur rreth indeve dhe organeve te cilat e mbrojne grumbullin e qelizave te formuara pas bashkimit te vezes dhe spermatozoidit, per masat e duhura qe te sigurohet ushqyeshmeria dhe per punen per te strehuar keto qeliza. Nuk duhet te harrojme se keto organe dhe inde po ashtu jane te komponuara nga qelizat. Keshtu qe, si ka mundesi qe nje qelize mund te ndiej nevojen e tjetres dhe saktesisht ne kohen e duhur, te bej ndryshimet e nevojshme per te ushqyer dhe mbrojtur atee
Kur shtrojme kete pyetje, pergjigja e pare qe vjen ne mendje do te jete se ketu ka nje intelegjence qe kontrollon qelizat. Askush nuk do te mendoje per nje perralle ne te cilen "nje dite qelizat fillojne te bejne nje ndryshim rastesisht dhe pastaj keto qeliza disi behen te afta per te prodhuar ushqim qe i nevojitet zigotit, dhe pastaj vazhdojne t'i mbajne keto dukuri mahnitese qe ndodhin ne te gjitha femrat." eshte e qarte se kushdo qe ben nje pohim te tille do te akuzohej per trillim. Pergatitjet qe mitra i ben per te strehuar embrionin dhe karakteristikat e veeanta te tubave fallopian te cilet mundesojne furnizimin me ushqim per zigotin, jane veprime te cilat ekzistojne vetem ne njohurin e Zotit. Secila nga keto gjera eshte nje manifestim i bekimit dhe meshires qe Zoti ka per edo gje te gjalle te krijimit te Tij perfekt.
Mitra: Nje Strehe e Sigurt e Krijuar per Embrionin
Mitra eshte nje organ muskulor i zbrazet qe peshon rreth 50 gram. Natyrisht qe nuk eshte mjaft e madhe per foshnjen qe te zhvillohet ne te. Prandaj, struktura e mitres duhet te pesoj nje transformacion. Gjate shtatzenise, mitra rritet gradualisht, duke arritur rreth 1.100 gram ne fund te shtatzenise. Per shkak te kesaj karakteristike, mitra realizon kushtet me te pershtatshme per rritjen dhe zhvillimin e vezes se fekonduar dhe per daljen e nje njeriu komplet te formuar. Pervee kesaj, duke qene saktesisht ne qender te zgavres te komblikut te nenes, ajo e strehon foshnjen dhe e mbron ne rrjedhen e zhvillimit te saj.1
Ne Kur'an Zoti paraqet cilesine mbrojtese te mitres se nenes dhe na perkujton edhe njehere per meshiren e Tij per njerezimin:
Ne krijuam njeriun nga balta me e paster; pastaj vendosem ate, nje perle e gjalle, ne nje vend te sigurt. (Kur'an, 23: 12-13)
1-Arthur C. Guyton, John E. Hall, Textbook of Medical Physiology, 10th ed., Harcourt International Ed., PA, 2000, p. 950
Grumbulli i Qelizave Ngjitet ne Miter
Nje embrion i strukur ne miter
Thuaj: " A te kerkoj Zot tjeter pos All-llahut, kur Ai eshte Zoti i te gjitha gjeravee" Ate qe ben secili e ka per vete. Askush nuk do te barte barren e tjetrit. Ne fund ju do te ktheheni te Zoti i juaj, dhe Ai do t'i zgjidh per ju perearjet e juaja.
(Kur'an, 6: 164)
Qe shtatzenia te vazhdoje ne menyre te shendetshme, grumbulli i qelizave duhet te gjeje nje vend te duhur qe te banoj. Duhet te zgjedhet nje vend qe ofron mbrojtje dhe t'i kete karakteristikat qe te ndihmoj lindjen pas nente muajve. Pervee kesaj, ky vend duhet po ashtu te jete afer eneve te gjakut te nenes te cilat do te furnizojne foshnjen me ushqim. Vendi me i pershtatshem per kete gje eshte muri i mitres.
Grumbulli i qelizave, qe perparon ne drejtim te mitres nga tuba fallopiane, leviz me vetedije per ate se eka eshte duke bere. Qendron ne tuben fallopiane per 3-4 dite por nuk perpiqet te ndalet apo te strehohet ne ndonje vend aty. E di se para se te arrij ne miter, asnje vend ne te cilin do t'a ngjiste veten nuk do t'a pranonte apo lejonte te mbijetonte. Vazhdon ne drejtim te mitres, e gjen ne muret e mitres nje vend ku enet e gjakut jane te bollshme dhe strehohet aty. Sikur nje fare e mbjellur ne toke qe i nxjerr dhe i shtrin rrenjet e saj, ashtu dhe grumbulli i qelizave (zigoti) vazhdon te rritet dhe levize thelle ne inde te cilat do te ushqejne ate, per veten ai prodhon kanale te reja per kete ushqim.
Ketu eshte e dobishme te permendet nje pike e rendesishme. eshte mrekulli qe nje grumbull qelizash eshte ne gjendje te zgjedh vendin me te pershtatshem per te vendosur veten. Ne librin e tij, Fillimi i Jetes, G. Flanagan po ashtu pyet " Si grumbulli ben nje zgjedhje te tille "te kujdesshme" mahnitesee"
Pika ne te cilen Flanagan terheq verejtjen eshte shume e rendesishme. Ne menyre qe te ilustrojme kete pike te rendesishme, le te marrin se pari nje shembull. Imagjinoni nje foshnje qe eshte sapo ka filluar te ece. Vendoseni kete foshnje ne nje ndertese qe eshte miliona here me e madhe se sa ajo, dhe ne te cilen nuk ka qene kurre me pare; pastaj prisni qe kjo foshnje te zgjedh per vete dhomen me ambientin me te pershtatshem ne kete ndertese. A mundet nje foshnje te bej nje gje te tillee Sigurisht qe jo. Nese ky veprim eshte i pamundur per nje foshnje qe nuk e ka arritur moshen qe te perdore aftesite mendore, dmth qe nuk ka pervoje e njohuri te mjaftueshme, aq me shume eshte e pamundur per nje mase mishi, me disa centimetra, qe te leviz ne erresiren e nje trupi, e te gjej per vetveten vendin me te pershtatshem, me te rehatshem dhe me te sigurte
Pervee kesaj, ky grumbull qelizash nuk eshte ende qenie njerezore. Kujtojme qe, ajo se ciles i referohemi ketu eshte nje mase mishi e perbere (per momentin) nga disa qindra qeliza, pa veshe, sy, tru, duar apo krahe. Por kjo mase qelizore, duke demonstruar nje aftesi njohese te veeante, strehon veten ne miter ne vendin me te pershtatshem per vetveten.
Mrekullite e krijimit te njeriut nuk ndalen ketu. Ne edo faze te formimit te qenies njerezore eshte nje zinxhir i mrekullueshem i dukurive mahnitese. Kemi folur se si veza e fekonduar shumohet dhe se si e gjen vendin e nevojshem per zhvillimin e saj. Ne kete faze, nje pyetje tjeter e rendesishme lind: Ky grumbull qelizash, i perbere nga qelizat plotesisht te ngjajshme me njera tjetren, nuk ka nje spirance apo ndonje organ tjeter te ngjajshem qe t'ia bej te mundur kapjen ne nje vend. Pra, si eshte e mundur te ngjitet ne murin e mitrese
Menyra se si grumbulli i qelizave ngjet veten ne murin e mitres eshte nje pjese interesante dhe tejet komplekse e sistemit. Qelizat ne shtresen e jashtme te grumbullit te qelizave sekretojne (tajisin) nje enzim qe quhet hialuronidaza. Tipari i veeante i ketij enzimi ( sie kemi permendur me heret ne rastin e spermatozoidit) eshte aftesia per te zberthyer shtresen e acidit (acidin hialuronik) ne indet e murit te mitres. Kjo ju mundeson qelizave qe perbejne grumbullin e qelizave (zigotin) te tretin indin e mitres dhe te depertojne ne miter. Disa qeliza ne grumbullin e qelizave tretin qelizat e mitres, depertojne me thelle dhe ngulitin veten mire ne mur.
Ashtu sie permendem dhe me lart, fakti qe nje mase qelizash ka aftesi te zgjedh vendin me te pershtatshem per veten dhe vendos se eshte e nevojshme te ngjitet ne ate vend mbetet nje dieka vertet mahnitese. Me sjelljen e vet, ky grumbull i vockel i qelizave paraqet aftesine e llogaritjes se nevojave te veta dhe veprimin sipas kesaj llogaritje. Akoma me mahnitese eshte qe e di si te bej kete ngjitje dhe qe disa qeliza e kane kete aftesi te veeante. Sigurisht qe eshte e pamundur qe keto qeliza, duke perdorur intelegjencen dhe vullnetin e tyre, te analizojne acidin hyaluronik ne murin e mitres dhe te fillojne sekretimin (tajitjen) e enzimit hialuronidaza i cili do t'a tret ate.
Sie shpjeguam me heret, nese nje person nuk ka pergatitje te posaeme ne kimi, nuk di te jep nje sqarim per kete. Por, disa qeliza kane kete informat kimike dhe e perdorin ate per te kryer funksione vitale ne prodhimin e asaj qe nevojitet per ekzistencen e tyre. Ky funksion i jashtezakonshem zbatohet jo vetem nga nje qelize e vetme, por nga qelizat qe kane formuar edo njeri ne te kaluaren dhe te tashmen.
Sie po shihet nga ajo qe kemi thene, ne formimin e grumbullit te qelizave te cilat do te formojne embrionin me vone dhe ne ndryshimet qe pesojne qelizat qe e strehojne ate, vepron nje plan i caktuar dhe i vetedijshem. Saktesisht ne kohen e duhur, qelizat qe perbejne tubin fallopian pesojne nje ndryshim dhe ne momentin e perpikte qelizat qe e rrethojne siperfaqen e grumbullit te qelizave fillojne te sekretojne nje enzim (hialuronidazen).
Ky plan i vetedijshem tregon se keto funksione qe ndodhin ne trupin e njeriut jane te kontrolluara nga nje intelegjence superiore.
eshte Ai I Cili ju formon ne miter ashtu sie Ai deshiron. Nuk ka Zot tjeter pervee Atij, I Plotefuqishmi, I Gjithdijshmi. (Kur'an, 3:6)
Qelizat qe Kryejne Funksione te Ndryshme
Ne diten e tete, qelizat fillojne te diferencohen (te dallohen) dhe ato organizohen ne dy grupe te ndryshme, ne ate te jashtem dhe ate te brendshem. Masa e brendshme (embrioblasti), formon qelizat te cilat embrioni do t'i mbart gjate gjithe jetes se tij. Grupi i jashtem i qelizave (trofoblast), perbehet nga qelizat te cilat ndihmojne njeriun ne fazen e jetes se tij qe zhvillohet ne mitren e nenes d.m.th. gjate periudhes nente mujore e deri ne lindjen e tij.
vazhdon...
Transformimi Fillon: Tre Etapat e Foshnjes ne Miter
Nga ajo qe pame deri ketu, shifet qarte se edo periudhe kohore ne formimin e spermes dhe te vezes dhe deri te takimi i tyre, edo gje qe ndodh eshte nje mrekulli. Ndryshimet qe ndodhin kur keto dy qeliza bashkohen, dhe te gjitha pergatitjet qe behen ne trupin e femres na paraqesin ndodhi te tjera te mrekullueshme.
Ata nuk madherojne All-llahun me nderin qe i takon Atij. Megjithate Zoti eshte I Plotefuqishmi dhe Ngadhenjyesi.
(Kur'an, 22: 74)
Vetem brenda disa oreve pasiqe veza te jete fekonduar nga spermatozoidi, ajo ndahet dhe rritet shume shpejt. Ne ditet e sotme e dijme se foshnja shkon neper tri faza te zhvillimit te embrionit derisa eshte ne mitren e nenes. Por ky informacion qe u arrit me ndihmen e teknologjise moderne pas shume viteve hulumtimi, eshte dhene ne Kur'an 1400 vite me pare. Keto fakte shkencore jane shpallur ne kete varg:
eAi iu krijon juve faze pas faze ne mitrat e nenave tuaja ne nje erresire te trefishte. Ai eshte Zoti, Sunduesi i juaj, Sovraniteti eshte I Tij. Nuk ka Zot tjeter pervee Atij. eka ju beri pra te largoheni prej Atije (Kur'an, 39:6) (Kur'an, 39: 6)
Do te vereni se ky varg paraqet se tri faza te ndryshme ndodhin gjate zhvillimit te njeriut derisa gjendet ne mitren e nenes. Me te vertet, biologjia moderne ka vertetuar se foshnja ne mitren e nenes kalon neper tri faza te ndryshme te zhvillimit, sikurse qe eshte paraqitur ne kete varg. Kjo eshte nje eeshtje e infomacionit baze ne te gjitha librat embriologjike qe kerkohet te lexohet sot ne fakultetet e mjekesise. P.sh. Embriologjia Bazike e Njeriut, nje punim baze per embriologji, jep deklaraten ne vijim:
Jeta ne miter ka tre etapa: 1) para-embrionike: java e pare deri dy jave e gjysme; 2) embrionike: deri ne fund te javes se tete, dhe 3) fetale - nga java e tete deri ne lindje.20
Keto etapa perbehen nga faza te ndryshme te zhvillimit te foshnjes. Veeorite kryesore te ketyre tre etapave mund t'i permbledhim si ne vijim:
- Etapa para-embrionike: Ne etapen e pare, zigoti (qeliza e sapo fekonduar) shumohet. Brenda tre javeve te para, mbasi te jete bere grumbull qelizash, e ngulit veten ne muret e mitres. Perderisa qelizat vazhdojne te shumohen, ato formojne tre shtresa.
- Etapa embrionike: Etapa e dyte zgjat plote pese jave e gjysme, gjate te cilave foshnja quhet embrion. Ne kete etape organet dhe sistemet themelore te trupit marrin forme nga shtresat e qelizes.
- Etapa e fetusit: Me hyrjen ne etapen e trete te shtatzenise, embrioni quhet fetus. Kjo etape fillon nga java e tete e shtatzenise dhe vazhdon deri ne lindje, per dallim nga etapat e me hershme, ketu fytyra, duarte dhe kembet e fetusit behen te dallueshme dhe merr pamjen e jashtme te qenies njeri. Ne fillim te kesaj etape, te gjitha organet e fetusit 3 cm. jane neper vende. Kjo etape zgjat tridhjete jave dhe zhvillimi vazhdon deri ne javen e lindjes.
Etapat te cilat i pershkruam ketu me pak fjale dhe zhvillimet mahnitese qe ndodhin ne secilen etape do te shpjegohen ne detaje ne faqet ne vijim.
Qeliza e Pare Fillon te Shumohet
Qeliza e pare qe permban 46 kromozome e cila eshte formuar me bashkimin e spermatozoidit dhe te vezes eshte qeliza e pare e njeriut te ri qe do te hap syte ne bote pas nente muajve. Qeliza e pare dhe e vetme e cila permban planin per tere trupin quhet "zigot".
Ndarja e pare e qelizes fillon 24 ore pas bashkimit te spermatozoidit dhe vezes. Keto dy qeliza te formuara jane identike me njera tjetren. Me kete, fillon dita e pare e periudhes nente muajshe te jetes ne mitren e nenes. Tash ne mitren e nenes nuk eshte nje qelize por jane dy. Me vone ky numer rritet ne kater dhe ne kete menyre vazhdon shumimi me ndarje.21
Grumbulli i qelizave ne tubin fallopian vazhdon te ndahet dhe rritet dhe levize ne drejtim te vendit ku ato do te kalojne nente muajt e tjere. Kjo eshte mitra e nenes (uterus).
Pas bashkimit me spermatozoidin, qeliza veze fillon te ndahet. Ne ndarjen e pare formohen 2 qeliza; keto dy qeliza ndahen dhe brenda nje kohe te shkurter nje grumbull qelizash formohet. Si rezultat i transformimeve qe peson ky grumbull, struktuart vitale te foshnjes formohen. Mbas periudhes qe foshnja kalon ne mitren e nenes, ajo ne secilin aspekt eshte e gatshme per jete ne boten e jashtme.
Zemra, nervat, shtylla kurrizore, arteriet, mushkerit, dhembet, eshtrat, sythat e shijes e te gjitha keto pjese vitale formohen derisa embrioni kalon neper faza ne mitren e nenes. P.sh. ne fund te muajit te trete, gjinia e foshnjes eshte e percaktuar. Pjeset e trurit jane formuar. Ne fund te muajit te tete, praktikisht te gjitha pjeset e trupit te foshnjes jane formuar.
Ne kete faze, ndryshimet e nevojshme ndodhin ne miter. Gjaku nxiton ne miter dhe e ben ate te zhvilluar dhe elastike. Sikur qe kemi permendur ne pjeset e meparshme, korpus luteumi ne vezore rrit sekretimin (tajitjen) dhe informon trupin se shtatzenia ka filluar. Nderkohe, zigoti leviz me nje levizje notuese ne drejtim te mitres dhe fillon te dergoj sinjale biokimike qe permban mesazhin, "Une jam ketu". Keto mesazhe bejne trupin e nenes te pergatitet dhe sigurohet per prezencen e kripes, hekurit, gjakut dhe vitaminave te nevojshme per fetusin. Ne te njejten kohe, mesazhi biokimik qe zigoti ka sekretuar (tajitur) (hCG hormoni), arrin vezoren e nenes dhe ben qe nje hormon tjeter aty te sekretohet (tajitet) qe te parandaloje periudhen tjeter te ovulacionit (periudhen menstruale) ne trupin e nenes.22
Zigoti ende eshte i perbere nga disa qeliza. Fakti qe e di se ku gjendet dhe menjehere dergon sinjale lidhur me periudhen 9 mujorshe qe pason eshte nje gje e jashtezakonshme. Si e di zigoti kujt t'ia dergoj mesazhine Si organelet e ndryshme qe pranojne mesazhin e dijne se eshte duke ardhur nga nje mase mishi mikroskopik te cilin kurre nuk e kane takuar me pare, dhe fillojne t'a ndihmojne duke pergatitur ambientin ne te cilin do te jetojee Ne fund te fundit, hormoni i sekretuar (tajitur) nga zigoti eshte i perber nga molekulat; keshtu qe, ne vendin qe jane pranuar keto molekula, si e dijne qelizat se cili eshte qellimi i ketyre molekulave me arritje ne ate vende Kur nje mesazh dergohet te njeriu ne gjuhen qe ai e kupton, eshte e mundur per ate t'a lexoj dhe t'a kuptoje, dhe te sjell nje vendim ne baze te asaj se eka ka lexuar. Por ne kete rast, mesazhi permban nje hormon te perbere nga disa molekula; ato qe dergojne mesazhin jane nje grumbull qelizash; ato qe pranojne mesazhin jane nje grumbull pak me i madh qelizash. Me te vertet eshte nje mrekulli qe qelizat lexojne dhe kuptojne mesazhet (hormonet) qe ju vijne sikurse nje njeri qe kupton nje mesazh qe lexon.
Pervee kesaj, si e di zigoti se efare materiali i nevojitet atij gjate rritjes se tije
P.sh. mendo per vetveten. efare duhet ngrene ne menyre qe trupi yt te behet i fortee efare minerale duhet te marreshe Kete mund t'a mesosh vetem me mesim nga punimet shkencore qe jane bere ne kete fushe. efare efekti ka ne trupin tend kaliumi, fosfori dhe kalciumie Prej cilit ushqim mund t'i marresh keto gjerae Kur dhe sa duhet ngrene kete ushqime Keto jane gjera te cilat nuk mund t'i dijsh pa u konsultuar me nje ekspert. Ti, nje qenie me aftesi mendore, shikim, intelegjence dhe ndjenja, me mundesine e te folurit, mund te dijsh per keto gjera vetem duke kerkuar ndihme; ndersa nje grumbull i vockel qelizash e dijne se per efare kane nevoje dhe efare duhet te prodhohet per t'u permbushur nevojat; e dijne se kush mund t'a prodhoje ate qe eshte e nevojshme dhe se duhet te dergohet nje sinjal per te filluar procesi i prodhimit. Pervee kesaj, perkunder faktit se ka qene ne trup per vetem ca dite, zigoti e di si duhet derguar informata kimike dhe llogarit se organe te ndryshme ne trup jane te afta te pranojne kete informat kimike.
Sigurisht se nuk mund te thuhet se nje grumbull qelizash ka keto informata te jashtezakonshme dhe sajon nje plan ne baze te atyre. eshte nje fuqi supreme qe i ben keto qeliza te kryejne keto funksione te mrekullueshme dhe i krijon ato ne ate menyre qe iu mundson atyre te bejne punen e tyre. Kjo fuqi i takon Zotit, Sundimtarit te vetem te qiejve dhe tokes. Si deshmi per neve per fuqin e Tij te patundeshme, Zoti ka inspiruar qelizat e gjalla, te pavetedijshme, mikroskopike, ne ate menyre qe t'a kryejne detyren e tyre komplekse ne menyre perfekte qe mendja e njeriut nuk mund t'a kap.
Grumbulli i Qelizave Fillon te Leviz
Pamja e jashtme e mases se qelizave te formuara nga ndarja e qelizes duket si nje pjese mishi.
Grumbulli i qelizave leviz ne drejtim te vendit te sigurt te pergatitur per te dhe vazhdon me ndarje nga dita ne dite. Ne edo 30 ore nje ndarje ndodh. Duke u ndare ne 2 ,4, 8, 16, qelizat gradualisht formojne grumbullin (togun); duke levizur se bashku me spermatozoidet e pasuksesshme, shkon ngadal nga tubi fallopian drejt mitres.
Sikur t'a zmadhonit tuben fallopiane ne te do te shikoni pamje qe paraqitet ne fund te oqeanit. Grumbulli i qelizave vazhdon rrugen e tij per shkak te levizjes se valezuar ne tuben fallopiane. Kjo levizje, e cila ka siguruar fekondimin e vezes me shtyerjen e spermatozoidit ne drejtim te saj, kesaj radhe bart vezen per ne miter. Qime te vogla (silia) qe gjenden ne siperfaqen e qelizave te tubes fallopiane levizin ne te njejtin drejtim. Ne kete menyre, ato bartin vezen sikur te ishin duke bartur nje objekt shume te emuar, ne drejtim te vendit ku duhet te shkoj.
Ketu, sikur te gjitha elementet e perfshira ne kete funksion kane pranuar nje urdher nga nje qender e perbashket dhe ato fillojne pernjehere te punojne per qellimin e njejte. Ky urdher eshte i atille qe edo vend i ndryshem i trupit e kupton dhe e zbaton.
Kur shikojme levizjen ne tuben fallopiane, kemi pershtypjen se jemi duke shikuar ne fund te nje oqeani (fotoja e vogel). Keto qime te imeta ne tuben fallopiane (lart) bejne levizje te valezuar, e cila ndihmon vezen te leviz ne drejtim te mitres.
Derisa grumbulli i qelizave eshte ne tuben fallopiane ai kalon neper nje numer te fazave te ndarjes. Grumbulli me rreth 100 qeliza hyn ne miter. Por ne menyre qe te behet ndarja, qelizat duhet te ushqehen. Kjo kerkese duhet te konsiderohet si nje aspekt i rendesishem i mrekullise se krijimit te njeriut. Zoti e ka krijuar tuben fallopiane ne ate menyre qe t'i pergjigjet nevojave te zigotit. Ne kete periudhe te pritjes, qelizat tajitese alternojne me qelizat e vogla ne forme te qimeve qe shtresojne (veshin perbrenda) tuben fallopiane. Qelizat tajitese prodhojne sasi te medha te sekrecionit (lengut) mes tjerash molekula organike, jone dhe uje per ushqyeshmerin e zigotit.24
"emitra rritet ne madhesi per te mbrojtur embrionin. Tubat fallopiane bejne ate qe eshte e nevojshme per te ushqyer qelizate" Me keto fjali deri ketu kemi folur rreth indeve dhe organeve te cilat e mbrojne grumbullin e qelizave te formuara pas bashkimit te vezes dhe spermatozoidit, per masat e duhura qe te sigurohet ushqyeshmeria dhe per punen per te strehuar keto qeliza. Nuk duhet te harrojme se keto organe dhe inde po ashtu jane te komponuara nga qelizat. Keshtu qe, si ka mundesi qe nje qelize mund te ndiej nevojen e tjetres dhe saktesisht ne kohen e duhur, te bej ndryshimet e nevojshme per te ushqyer dhe mbrojtur atee
Kur shtrojme kete pyetje, pergjigja e pare qe vjen ne mendje do te jete se ketu ka nje intelegjence qe kontrollon qelizat. Askush nuk do te mendoje per nje perralle ne te cilen "nje dite qelizat fillojne te bejne nje ndryshim rastesisht dhe pastaj keto qeliza disi behen te afta per te prodhuar ushqim qe i nevojitet zigotit, dhe pastaj vazhdojne t'i mbajne keto dukuri mahnitese qe ndodhin ne te gjitha femrat." eshte e qarte se kushdo qe ben nje pohim te tille do te akuzohej per trillim. Pergatitjet qe mitra i ben per te strehuar embrionin dhe karakteristikat e veeanta te tubave fallopian te cilet mundesojne furnizimin me ushqim per zigotin, jane veprime te cilat ekzistojne vetem ne njohurin e Zotit. Secila nga keto gjera eshte nje manifestim i bekimit dhe meshires qe Zoti ka per edo gje te gjalle te krijimit te Tij perfekt.
Mitra: Nje Strehe e Sigurt e Krijuar per Embrionin
Mitra eshte nje organ muskulor i zbrazet qe peshon rreth 50 gram. Natyrisht qe nuk eshte mjaft e madhe per foshnjen qe te zhvillohet ne te. Prandaj, struktura e mitres duhet te pesoj nje transformacion. Gjate shtatzenise, mitra rritet gradualisht, duke arritur rreth 1.100 gram ne fund te shtatzenise. Per shkak te kesaj karakteristike, mitra realizon kushtet me te pershtatshme per rritjen dhe zhvillimin e vezes se fekonduar dhe per daljen e nje njeriu komplet te formuar. Pervee kesaj, duke qene saktesisht ne qender te zgavres te komblikut te nenes, ajo e strehon foshnjen dhe e mbron ne rrjedhen e zhvillimit te saj.1
Ne Kur'an Zoti paraqet cilesine mbrojtese te mitres se nenes dhe na perkujton edhe njehere per meshiren e Tij per njerezimin:
Ne krijuam njeriun nga balta me e paster; pastaj vendosem ate, nje perle e gjalle, ne nje vend te sigurt. (Kur'an, 23: 12-13)
1-Arthur C. Guyton, John E. Hall, Textbook of Medical Physiology, 10th ed., Harcourt International Ed., PA, 2000, p. 950
Grumbulli i Qelizave Ngjitet ne Miter
Nje embrion i strukur ne miter
Thuaj: " A te kerkoj Zot tjeter pos All-llahut, kur Ai eshte Zoti i te gjitha gjeravee" Ate qe ben secili e ka per vete. Askush nuk do te barte barren e tjetrit. Ne fund ju do te ktheheni te Zoti i juaj, dhe Ai do t'i zgjidh per ju perearjet e juaja.
(Kur'an, 6: 164)
Qe shtatzenia te vazhdoje ne menyre te shendetshme, grumbulli i qelizave duhet te gjeje nje vend te duhur qe te banoj. Duhet te zgjedhet nje vend qe ofron mbrojtje dhe t'i kete karakteristikat qe te ndihmoj lindjen pas nente muajve. Pervee kesaj, ky vend duhet po ashtu te jete afer eneve te gjakut te nenes te cilat do te furnizojne foshnjen me ushqim. Vendi me i pershtatshem per kete gje eshte muri i mitres.
Grumbulli i qelizave, qe perparon ne drejtim te mitres nga tuba fallopiane, leviz me vetedije per ate se eka eshte duke bere. Qendron ne tuben fallopiane per 3-4 dite por nuk perpiqet te ndalet apo te strehohet ne ndonje vend aty. E di se para se te arrij ne miter, asnje vend ne te cilin do t'a ngjiste veten nuk do t'a pranonte apo lejonte te mbijetonte. Vazhdon ne drejtim te mitres, e gjen ne muret e mitres nje vend ku enet e gjakut jane te bollshme dhe strehohet aty. Sikur nje fare e mbjellur ne toke qe i nxjerr dhe i shtrin rrenjet e saj, ashtu dhe grumbulli i qelizave (zigoti) vazhdon te rritet dhe levize thelle ne inde te cilat do te ushqejne ate, per veten ai prodhon kanale te reja per kete ushqim.
Ketu eshte e dobishme te permendet nje pike e rendesishme. eshte mrekulli qe nje grumbull qelizash eshte ne gjendje te zgjedh vendin me te pershtatshem per te vendosur veten. Ne librin e tij, Fillimi i Jetes, G. Flanagan po ashtu pyet " Si grumbulli ben nje zgjedhje te tille "te kujdesshme" mahnitesee"
Pika ne te cilen Flanagan terheq verejtjen eshte shume e rendesishme. Ne menyre qe te ilustrojme kete pike te rendesishme, le te marrin se pari nje shembull. Imagjinoni nje foshnje qe eshte sapo ka filluar te ece. Vendoseni kete foshnje ne nje ndertese qe eshte miliona here me e madhe se sa ajo, dhe ne te cilen nuk ka qene kurre me pare; pastaj prisni qe kjo foshnje te zgjedh per vete dhomen me ambientin me te pershtatshem ne kete ndertese. A mundet nje foshnje te bej nje gje te tillee Sigurisht qe jo. Nese ky veprim eshte i pamundur per nje foshnje qe nuk e ka arritur moshen qe te perdore aftesite mendore, dmth qe nuk ka pervoje e njohuri te mjaftueshme, aq me shume eshte e pamundur per nje mase mishi, me disa centimetra, qe te leviz ne erresiren e nje trupi, e te gjej per vetveten vendin me te pershtatshem, me te rehatshem dhe me te sigurte
Pervee kesaj, ky grumbull qelizash nuk eshte ende qenie njerezore. Kujtojme qe, ajo se ciles i referohemi ketu eshte nje mase mishi e perbere (per momentin) nga disa qindra qeliza, pa veshe, sy, tru, duar apo krahe. Por kjo mase qelizore, duke demonstruar nje aftesi njohese te veeante, strehon veten ne miter ne vendin me te pershtatshem per vetveten.
Mrekullite e krijimit te njeriut nuk ndalen ketu. Ne edo faze te formimit te qenies njerezore eshte nje zinxhir i mrekullueshem i dukurive mahnitese. Kemi folur se si veza e fekonduar shumohet dhe se si e gjen vendin e nevojshem per zhvillimin e saj. Ne kete faze, nje pyetje tjeter e rendesishme lind: Ky grumbull qelizash, i perbere nga qelizat plotesisht te ngjajshme me njera tjetren, nuk ka nje spirance apo ndonje organ tjeter te ngjajshem qe t'ia bej te mundur kapjen ne nje vend. Pra, si eshte e mundur te ngjitet ne murin e mitrese
Menyra se si grumbulli i qelizave ngjet veten ne murin e mitres eshte nje pjese interesante dhe tejet komplekse e sistemit. Qelizat ne shtresen e jashtme te grumbullit te qelizave sekretojne (tajisin) nje enzim qe quhet hialuronidaza. Tipari i veeante i ketij enzimi ( sie kemi permendur me heret ne rastin e spermatozoidit) eshte aftesia per te zberthyer shtresen e acidit (acidin hialuronik) ne indet e murit te mitres. Kjo ju mundeson qelizave qe perbejne grumbullin e qelizave (zigotin) te tretin indin e mitres dhe te depertojne ne miter. Disa qeliza ne grumbullin e qelizave tretin qelizat e mitres, depertojne me thelle dhe ngulitin veten mire ne mur.
Ashtu sie permendem dhe me lart, fakti qe nje mase qelizash ka aftesi te zgjedh vendin me te pershtatshem per veten dhe vendos se eshte e nevojshme te ngjitet ne ate vend mbetet nje dieka vertet mahnitese. Me sjelljen e vet, ky grumbull i vockel i qelizave paraqet aftesine e llogaritjes se nevojave te veta dhe veprimin sipas kesaj llogaritje. Akoma me mahnitese eshte qe e di si te bej kete ngjitje dhe qe disa qeliza e kane kete aftesi te veeante. Sigurisht qe eshte e pamundur qe keto qeliza, duke perdorur intelegjencen dhe vullnetin e tyre, te analizojne acidin hyaluronik ne murin e mitres dhe te fillojne sekretimin (tajitjen) e enzimit hialuronidaza i cili do t'a tret ate.
Sie shpjeguam me heret, nese nje person nuk ka pergatitje te posaeme ne kimi, nuk di te jep nje sqarim per kete. Por, disa qeliza kane kete informat kimike dhe e perdorin ate per te kryer funksione vitale ne prodhimin e asaj qe nevojitet per ekzistencen e tyre. Ky funksion i jashtezakonshem zbatohet jo vetem nga nje qelize e vetme, por nga qelizat qe kane formuar edo njeri ne te kaluaren dhe te tashmen.
Sie po shihet nga ajo qe kemi thene, ne formimin e grumbullit te qelizave te cilat do te formojne embrionin me vone dhe ne ndryshimet qe pesojne qelizat qe e strehojne ate, vepron nje plan i caktuar dhe i vetedijshem. Saktesisht ne kohen e duhur, qelizat qe perbejne tubin fallopian pesojne nje ndryshim dhe ne momentin e perpikte qelizat qe e rrethojne siperfaqen e grumbullit te qelizave fillojne te sekretojne nje enzim (hialuronidazen).
Ky plan i vetedijshem tregon se keto funksione qe ndodhin ne trupin e njeriut jane te kontrolluara nga nje intelegjence superiore.
eshte Ai I Cili ju formon ne miter ashtu sie Ai deshiron. Nuk ka Zot tjeter pervee Atij, I Plotefuqishmi, I Gjithdijshmi. (Kur'an, 3:6)
Qelizat qe Kryejne Funksione te Ndryshme
Ne diten e tete, qelizat fillojne te diferencohen (te dallohen) dhe ato organizohen ne dy grupe te ndryshme, ne ate te jashtem dhe ate te brendshem. Masa e brendshme (embrioblasti), formon qelizat te cilat embrioni do t'i mbart gjate gjithe jetes se tij. Grupi i jashtem i qelizave (trofoblast), perbehet nga qelizat te cilat ndihmojne njeriun ne fazen e jetes se tij qe zhvillohet ne mitren e nenes d.m.th. gjate periudhes nente mujore e deri ne lindjen e tij.
vazhdon...
